Kanatlı Hayvanlar Yemlerinde Hangi Hammaddeler Kullanılır?

MVC Organic bünyesinde üretim yelpazesinde yer alan yemlerin içerikleri hakkında müşteriler tarafından iletilen sıkça sorulan sorular serisine bir yanıt niteliğinde bilgilendirme yazısı kaleme almaya çalışacağız. Bu makalede, yem formülasyonunda yer alan temel bileşenlerin hayvan metabolizmasındaki rolü, eksikliklerinde ortaya çıkan sağlık sorunları, eksikliklerin nasıl giderilebileceği ve neden bu hammaddelerin vazgeçilmez olduğu ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

Kanatlı Grubu Yem Hammaddeleri ve Özellikleri

Kanatlı hayvan beslemesinde optimal verim ve sağlıklı gelişim sağlamak amacıyla kullanılan yem formülasyonları, her bir hammaddeye özgü besin değerleri ve işlevleri dikkate alınarak oluşturulur. Bu formülasyonlarda kullanılan ana bileşenler arasında yemlik mısır, arpa, buğday, yulaf, çavdar, soya küspesi, ayçiçek tohumu küspesi, pamuk tohumu küspesi, DDGS, melas, bitkisel yağ, mermer tozu ve tuz yer almaktadır. Her bir bileşen, hayvanların enerji, protein, lif, vitamin ve mineral ihtiyaçlarını karşılamada kritik rol oynar; bu da yalnızca üretim verimliliğini artırmakla kalmaz, aynı zamanda hayvanların bağışıklık sistemi, sindirim sağlığı ve genel metabolizması üzerinde de doğrudan etki yapar.

Kanatlı yemlerinde hammaddelerin görevleri nelerdir?

Yemlik mısır, formülasyonda en önemli enerji kaynaklarından biridir. Yüksek nişasta içeriği sayesinde kanatlı hayvanların günlük enerji ihtiyacını karşılar ve hızlı sindirilebilir olması, metabolik aktiviteyi destekler. Mısırın eksikliği, enerji yetersizliğine ve buna bağlı olarak büyüme geriliğine yol açar. Ayrıca, yeterli enerji sağlanamadığında, hayvanların vücut ısısını korumada zorluk yaşaması ve soğuk havalarda performans düşüklüğü gözlemlenebilir. Mısır yerine benzer enerji değerine sahip alternatifler arandığında, genellikle mısırın sindirilebilirlik ve ekonomik verimlilik açısından üstün olduğu görülmektedir.

Yemlik arpa, mısırla birlikte kullanılarak enerji dengesini desteklerken, orta derecede protein ve lif içeriğiyle sindirim sistemine katkıda bulunur. Arpanın sindirimi kolaydır ve mısırın yüksek enerji konsantrasyonunu biraz dengeleyerek hayvanın metabolizmasının aşırı yüklenmesini önler. Eksik kullanıldığında ya da tamamen ihmal edildiğinde, yemdeki çeşitlilik azalır ve sindirim sisteminde monotonluk oluşabilir; bu da, özellikle genç hayvanlarda sindirim bozukluklarına neden olabilir. Arpa, yemdeki karbonhidrat yapısını dengeleyerek, hayvanın enerji ihtiyacını daha homojen bir şekilde karşılamada kritik bir rol oynar.

Yemlik buğday, mısır ve arpa ile benzer şekilde enerji kaynağı olarak işlev görür, ancak buğday aynı zamanda protein desteği de sağlar. Buğdayın içerdiği gluten ve amino asitler, kas gelişimini destekler; ancak bazı hayvanlarda hassasiyete yol açabilir. Bu nedenle, buğday formülasyonda dikkatli kullanılmalıdır. Eksikliği durumunda, protein dengesi bozulabilir ve hayvanlarda yetersiz kas gelişimi görülebilir. Buğdayın yerine geçebilecek alternatifler sınırlıdır, çünkü buğdayın sunduğu hem enerji hem de protein kombinasyonu, dengeli bir rasyonun önemli bir parçasıdır.

Yemlik yulaf, özellikle yüksek lif içeriğiyle sindirim sisteminin düzenlenmesinde ve bağırsak hareketlerinin artırılmasında etkilidir. Yulaf, yumuşak yapısı sayesinde kanatlı hayvanların mide ve bağırsak sağlığını destekler; yulafın eksikliği, yemde lif oranının düşmesine neden olabilir, bu da sindirim problemlerine yol açabilir. Yulafın telafisi için, benzer lif içeriğine sahip çavdar veya diğer tahıllar kullanılabilir; ancak yulaf, sindirim dostu yapısı ve besin emilimini artırıcı özellikleri nedeniyle vazgeçilmezdir.

Yemlik çavdar, düşük enerji yoğunluğuna rağmen yüksek lif ve mineral içeriği sayesinde yemin tokluk hissini artırır ve bağırsak sağlığını destekler. Çavdar, özellikle yulafla birlikte kullanıldığında, sindirim sisteminin düzgün çalışmasına katkıda bulunur. Çavdarın eksikliği, yemde lif dengesinin bozulmasına ve dolayısıyla sindirim sisteminde yavaşlamaya neden olabilir. Çavdarın yerine alternatif olarak kullanılan diğer lif kaynakları, genellikle çavdarın sunduğu özel mineral ve vitamin dengesini sağlayamayabilir.

Yüksek proteinli soya küspesi (%46 protein), kanatlı hayvanların gelişiminde temel protein kaynağı olarak öne çıkar. Soya küspesi, hayvanların kas dokusunun inşasında ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde kritik rol oynar. Eksik kullanıldığında, hayvanlarda yetersiz protein alımı nedeniyle kas gelişimi yavaşlar ve genel performans düşer. Soya küspesi, diğer protein kaynaklarına göre daha yüksek biyoyararlanım sunar; bu nedenle, eksikliği durumunda telafisi için daha fazla miktarda veya daha düşük kaliteli protein kaynaklarına yönelmek, ideal amino asit profilinin sağlanamamasına neden olur.

Ayçiçek tohum küspesi (%30 protein) ise, soya küspesine göre daha ekonomik bir protein kaynağı olarak formülasyona dahil edilir. Ayçiçek küspesi, düşük maliyetli olması ve hayvanlara ek enerji sağlaması açısından avantajlıdır. Ancak, protein içeriği ve amino asit profili soya küspesi kadar zengin olmadığından, tek başına kullanıldığında eksiklikler yaşanabilir. Bu nedenle, formülasyonda soya küspesi ile birlikte kullanılarak protein ihtiyacı karşılanır. Eksik kullanıldığında, hayvanlarda protein ve enerji dengesizliği meydana gelebilir; bu da, kas gelişiminin ve genel verimin düşmesine yol açar.

Pamuk tohumu küspesi (%32 protein), protein çeşitliliğini artırmak ve maliyet etkinliği sağlamak amacıyla kullanılan alternatif protein kaynaklarındandır. Pamuk tohumu küspesi, amino asit kompozisyonu bakımından soya küspesiyle tamamlayıcı bir rol oynar. Ancak, lif oranı ve yağ içeriği bakımından farklılık gösterebilir; bu nedenle, formülasyonda dikkatli bir şekilde denge sağlanmalıdır. Pamuk tohumu küspesinin eksikliği veya aşırı kullanımı, protein profili üzerinde istenmeyen etkiler oluşturabilir ve hayvan performansını olumsuz etkileyebilir.

DDGS (Distillers Dried Grains with Solubles), damıtma yan ürünlerinden elde edilen ekonomik bir protein ve enerji kaynağıdır. DDGS, yüksek sindirilebilir protein ve lif sağlar; ancak, besin değerleri üretim sürecine bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Eksik kullanıldığında, yemdeki besin yoğunluğu düşer, aşırı kullanıldığında ise tat farklılıkları ve sindirim sorunları görülebilir. Telafisi için, DDGS’nin oranı diğer kaliteli protein kaynaklarıyla dengelenmelidir.

Melas, yem formülasyonunda doğal bir tatlandırıcı ve enerji kaynağı olarak yer alır. Melas, yemin lezzetini artırarak hayvanların tüketimini teşvik eder ve ani enerji sağlar. Eksikliği, yem tüketiminin azalmasına ve enerji yetersizliğine neden olabilir. Aşırı kullanımında ise, yemdeki şeker oranı artar ve sindirim problemleri ortaya çıkabilir; bu nedenle, kontrollü miktarlarda kullanılması önemlidir.

Bitkisel yağ, yüksek enerji yoğunluğu sağlayarak yemde ekstra enerji sunar. Yağ asitleri, hücre zarlarının yapısında önemli rol oynar ve metabolizmanın hızlanmasına katkı sağlar. Eksikliği, enerji yetersizliğine ve yağ asidi dengesizliklerine neden olabilirken, aşırı kullanımı sindirim sisteminde bozukluklara yol açabilir. Yağ, karbonhidrat kaynakları ile birlikte dengeli olarak formüle edilmelidir.

Mermer tozu, genellikle doğal kalsiyum kaynağı olarak kullanılır. Bu bileşen, kemik ve diş gelişimini destekler; iskelet sisteminin güçlenmesine yardımcı olur. Kalsiyum eksikliği, raşitizm gibi hastalıklara yol açabilir ve kemik gelişimini olumsuz etkiler. Telafisi için, mermer tozu yerine kalsiyum bikarbonat veya diğer kalsiyum kaynakları kullanılabilir; ancak, mermer tozu doğal yapısı ve düşük maliyeti nedeniyle tercih edilir.

Son olarak, tuz, hayvanların elektrolit dengesini sağlamak ve sindirim enzimlerinin çalışmasını desteklemek için vazgeçilmez bir mineraldir. Tuzun eksikliği, su tüketiminin düşmesine, kas kramplarına ve metabolik bozukluklara yol açabilir. Ancak, aşırı tuz kullanımı da sağlık sorunlarına neden olacağından, kontrollü miktarlarda formüle edilmesi gerekmektedir.

Yemlik hammaddelerin özellikleri nelerdir?

Genel olarak, kanatlı hayvan yem formülasyonlarında bu hammaddeler, hayvanların büyüme, bağışıklık, sindirim ve genel metabolizma ihtiyaçlarını karşılamak üzere titizlikle seçilmiştir. Her bileşenin belirli bir rolü vardır; enerji, protein ve lif dengesini sağlayarak optimum yem dönüşüm oranını desteklerler. Eksikliklerinde, hayvanlarda büyüme geriliği, zayıf bağışıklık, sindirim sorunları ve düşük verim gibi problemler ortaya çıkabilir. Bu nedenle, formülasyonda kullanılan her bir hammadde, hem ekonomik açıdan hem de besin değeri açısından vazgeçilmez bir unsur olarak değerlendirilir. Yeterli ve dengeli bir yem formülasyonu, hayvan performansını maksimum seviyeye çıkarırken, üreticiye de uzun vadede maliyet avantajı ve yüksek kalite ürün getirir.

*Not: Melas için potasyum değeri yaklaşık olup; ürünün çeşidine göre değişiklik gösterebilir.

Yukarıda kanatlı hayvan yem formülasyonlarında kullanılan temel hammaddelerin besin bileşenlerine göre yaklaşık değerlerini gösteren bir tablo yer almaktadır. Bu tablo, her bir bileşenin sahip olduğu protein, yağ, selüloz, lizin, metiyonin, kalsiyum, potasyum, magnezyum ve fosfor oranlarını özetlemekte olup, hammaddelerin hayvan metabolizmasındaki rollerini, eksikliklerinde hangi sağlık sorunlarının ortaya çıkabileceğini ve telafi yollarını anlamanıza yardımcı olacaktır. Değerler literatürde bildirilen ortalamalardır ve ürün çeşidi, işleme yöntemleri gibi faktörlere göre değişiklik gösterebilir.

Hangi hammadde ne amaçla kullanılmaktadır?

Kanatlı hayvanlarda, yem formülasyonunun amacı; hayvanların enerji, protein, lif, vitamin ve mineral ihtiyaçlarını dengeli bir şekilde karşılayarak, optimum büyüme, bağışıklık, sindirim ve genel verimliliği sağlamaktır. Bu dengeyi oluştururken kullanılan hammaddeler, her biri belirli besin maddeleri açısından zengin veya yoksun olarak seçilmiştir. Aşağıdaki açıklamalar, formülasyonda yer alan hammaddelerin sahip olduğu ortalama besin değerlerini (tablo değerleri) temel alarak, neden kullanıldıklarını, ne işlev gördüklerini ve eksiklik durumlarında neler yaşandığını anlatmaktadır.

Örneğin, yemlik mısır, yaklaşık %9 protein, %4 yağ ve %2 selüloz içerir. Ayrıca, mısırda lizin 2.5 g/kg, metiyonin 1.5 g/kg, kalsiyum %0.05, potasyum 5 g/kg, magnezyum 1.2 g/kg ve fosfor %0.3 oranındadır. Mısır, temel enerji kaynağı olarak yüksek nişasta içeriği sunar; bu da hayvanların metabolizmasını hızlandırır. Enerji yetersizliği durumunda, hayvanlar düşük kilo artışı, yetersiz ısı üretimi ve büyüme geriliği yaşayabilir. Mısırın eksikliğinin telafisi için alternatif enerji kaynakları aranabilir, ancak mısırın yüksek sindirilebilirlik ve ekonomik verimlilik özellikleri, onu vazgeçilmez kılar.

Yemlik arpa, %11 protein, %2.5 yağ, %4 selüloz, lizin 3.0 g/kg ve metiyonin 1.8 g/kg içeriğiyle mısırın yanına dengeli bir katkı sağlar. Arpa, özellikle mısırın enerji yoğunluğunu biraz dengeleyerek, sindirim sisteminin aşırı yüklenmesini önler. Eksik arpa kullanıldığında, yemdeki karbonhidrat çeşitliliği azalır ve sindirim sistemi monoton bir yapıya bürünebilir; bu da, genç hayvanlarda sindirim bozukluklarına yol açabilir.

Yemlik buğday ise %13 protein, %2.5 yağ ve %3.5 selüloz ile hem enerji hem de protein desteği sunar. Buğdayda lizin 3.5 g/kg, metiyonin 2.0 g/kg, kalsiyum %0.08, potasyum 6 g/kg, magnezyum 1.8 g/kg ve fosfor %0.35 bulunur. Buğday, kas gelişimini destekleyen amino asitler açısından zengindir; ancak bazı hayvanlarda gluten nedeniyle hassasiyet oluşturabileceğinden, diğer tahıllarla dengeli kullanılması gerekir. Eksikliği durumunda, hayvanlarda kas gelişimi yetersiz kalabilir ve protein dengesinde bozulmalar yaşanabilir.

Yemlik yulaf, %14 protein, %7 yağ ve %6 selüloz içeriğiyle özellikle sindirimi destekleyen ve enerji salınımını yavaşlatan bir tahıldır. Yulaf, lizin 4.0 g/kg, metiyonin 2.2 g/kg, kalsiyum %0.1, potasyum 7 g/kg, magnezyum 2.0 g/kg ve fosfor %0.4 değerleri sunar. Yulafın yüksek yağ içeriği, enerji yoğunluğunu artırırken, selüloz oranı sayesinde bağırsak hareketliliğini destekler. Yulafın eksikliği, yemde lif oranının düşmesine ve sindirim sisteminde yavaşlamaya neden olabilir; benzeri lif kaynakları yeterince sindirilebilir alternatifler sunmayabilir.

Yemlik çavdar, %11 protein, %2.5 yağ ve %5 selüloz ile sindirime destek veren bir diğer tahıldır. Çavdar, lizin 3.0 g/kg, metiyonin 1.8 g/kg, kalsiyum %0.06, potasyum 5 g/kg, magnezyum 1.5 g/kg ve fosfor %0.32 değerlerine sahiptir. Çavdar, özellikle bağırsak sağlığı ve tokluk hissi oluşturma açısından önemlidir. Yetersiz çavdar kullanımı, diyetin lif dengesini bozarak sindirimi olumsuz etkileyebilir.

Soya küspesi (46% protein), yem formülasyonlarında temel protein kaynağıdır. İçeriğinde %46 protein bulunur, bu da lizin oranını 70 g/kg ve metiyonin oranını 6 g/kg seviyelerine çıkarır. Ek olarak, kalsiyum %0.3, potasyum 3 g/kg, magnezyum 2.0 g/kg ve fosfor %0.7 sunar. Soya küspesi, yüksek biyoyararlanımlı protein ve ideal amino asit profili sayesinde kas gelişimini ve bağışıklığı güçlendirir. Eksik kullanıldığında, hayvanlarda yetersiz protein alımı, kas gelişiminde gerileme ve düşük verim görülebilir. Diğer protein kaynakları, soya küspesinin sağladığı amino asit dengesini veremeyebilir.

Ayçiçek tohum küspesi (30% protein), %30 protein içeriği, %4 yağ ve %5 selüloz oranıyla, soya küspesine alternatif olarak ekonomik bir protein kaynağıdır. Ayçiçek küspesinde lizin yaklaşık 30 g/kg, metiyonin 3.5 g/kg, kalsiyum %0.2, potasyum 2.5 g/kg, magnezyum 1.5 g/kg ve fosfor %0.6 bulunur. Bu bileşen, maliyet etkinliği açısından avantaj sağlasa da, amino asit profili soya küspesi kadar zengin değildir; bu nedenle formülasyonda, eksik lizin ve metiyonin değerlerini telafi etmek için soya küspesi ile kombinasyon halinde kullanılması önerilir.

Pamuk tohumu küspesi (32% protein) ise %32 protein, %3 yağ ve %5 selüloz sunar. Lizin ve metiyonin değerleri sırasıyla yaklaşık 32 g/kg ve 3.5 g/kg, kalsiyum %0.15, potasyum 2 g/kg, magnezyum 1.3 g/kg ve fosfor %0.5’tir. Pamuk tohumu küspesi, protein çeşitliliğini artırarak formülasyonda farklı amino asit profilleri sağlar; ancak, soya küspesi kadar ideal değildir ve dengeli kullanım şarttır.

DDGS (Distillers Dried Grains with Solubles), %32 protein, %8 yağ ve %15 selüloz oranıyla, hem protein hem de yüksek lif sağlar. Lizin değeri 25 g/kg, metiyonin 3.5 g/kg, kalsiyum %0.4, potasyum 3.5 g/kg, magnezyum 2.5 g/kg ve fosfor %0.8’dır. DDGS, ekonomik bir yan ürün olmasına rağmen besin değerleri değişken olabilir. Yüksek selüloz oranı, sindirilemeyen lif olarak görev yapar, ancak uygun oranda kullanıldığında rumen sağlığını destekler. Aşırı kullanımında sindirim sisteminde olumsuzluklara yol açabilir.

Melas, %5 protein, %1 yağ içeriği ve selüloz içermemesiyle, esas olarak doğal bir tatlandırıcı ve enerji kaynağıdır. Kalsiyum oranı %1, potasyum değeri yaklaşık 40 g/kg, magnezyum 0.5 g/kg ve fosfor %0.2’dir. Melas, yem tüketimini artırarak ani enerji sağlamaya yardımcı olur; ancak, aşırı melas kullanımı yemin şeker oranını yükseltip sindirim sorunlarına yol açabilir.

Bitkisel yağ, %100 yağ içeriği ile diyetin enerji yoğunluğunu artırır. Protein, selüloz, lizin, metiyonin gibi besin maddeleri içermez, ancak yağ asitleri hücre zarı yapısında ve metabolik fonksiyonlarda hayati rol oynar. Yetersiz yağ, enerji açığına neden olurken, aşırı yağ sindirim bozukluklarına yol açabilir; bu nedenle, diğer karbonhidrat kaynakları ile dengelenmelidir.

Mermer tozu, %38 kalsiyum içerir. Protein, yağ, selüloz, lizin, metiyonin, potasyum, magnezyum ve fosfor sağlamaz. Bu doğal kalsiyum kaynağı, kemik ve diş gelişimini destekler; kalsiyum eksikliği durumunda raşitizm ve zayıf kemik yapısı gibi sorunlar ortaya çıkar. Kalsiyum eksikliği, yumurta kabuğu kalitesini de olumsuz etkiler.

Tuz, temel bir mineral olup hayvanların elektrolit dengesini korur. Tuz, sindirim enzimlerinin ve sinir iletim sisteminin çalışması için gereklidir. Tuz eksikliği, su tüketiminin azalmasına, kas kramplarına ve metabolik bozukluklara yol açar; ancak aşırı tuz kullanımı da sağlık sorunlarına neden olabilir.

Bu ayrıntılı analiz, her bir hammaddenin kanatlı hayvan yem formülasyonundaki rolünü sayısal değerler ışığında ortaya koymaktadır. Örneğin, yüksek proteinli soya küspesi (%46) hayvanların kas gelişimi için kritik esansiyel amino asitler (70 g/kg lizin, 6 g/kg metiyonin) sağlarken, düşük proteinli yemlik mısır (%9) esas olarak enerji sağlar. Aynı şekilde, yemlik yulafın %7 yağ ve %6 selüloz oranı, sindirimi destekleyip enerji salınımını yavaşlatarak uzun süreli doyum sağlar. Kalsiyum açısından zengin mermer tozu (%38 kalsiyum) ve kontrollü miktarda eklenen tuz, kemik gelişimini ve elektrolit dengesini korur.

Eksiklik durumunda; örneğin, soya küspesi yetersiz kalırsa hayvanlarda protein eksikliği, kas gelişiminin yavaşlaması, bağışıklık sisteminde zayıflama ve genel performans düşüklüğü gözlemlenir. Benzer şekilde, kalsiyum yetersizliği, kemik ve diş gelişiminde bozukluklara ve yumurta kabuğunun incelmesine yol açar. Formülasyonda kullanılan her bileşen, hayvan metabolizmasında belirli bir rol oynar ve bunların dengeli kombinasyonu, optimum büyüme, verim ve sağlık için vazgeçilmezdir.

Bu nedenle, yem formülasyonunda her hammaddenin belirli oranlarda kullanılması, hem besin değerlerinin tam olarak alınmasını sağlar hem de eksikliklerden kaynaklanabilecek sağlık sorunlarını önler. Böylece, kanatlı hayvan beslemesinde maksimum verim ve kaliteli ürün elde edilir; üreticiler, dengeli ve titizlikle hazırlanmış bir rasyon sayesinde maliyet etkinliği ve hayvan sağlığı açısından uzun vadeli avantajlar elde eder.

Bilgilendirme

Web sitemizde paylaşılan canlı türlere ait bilgiler tamamen halkımızı doğru bilgilendirme amacıyla, biyolog kadromuzun özverisi sebebiyle yayınlanmaktadır. İşletme olarak türler ile ilgili ticari bir kaygı amacıyla yer verilmemektedir. Genel bilgi amaçlı, birincil elden, doğru bilginin sunumu hedeflenerek paylaşılmaktadır.

Metin, fotoğraflar, grafikler dahil olup bunlarla sınırlı olmamak üzere sitemizde kullanılan tüm materyaller teknik hatalar, yazım yanlışlıkları ya da başka tür hatalar ve yanlışlıklar içerebilir. MVC Organic, bu tür hatalar ya da yanlışlıklar için sorumluluk kabul etmemektedir. Web sitesinde sunulan materyaller ve bilgiler, genel bilgi amaçlarıyla ücretsiz olarak sağlanmaktadır.

Dilerseniz diğer makalelerimize de göz atarak bilgi edinebilirsiniz:

• Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvanlarda Neden Yonca Peleti Kullanmalıyız?
• Neden Yonca Balyası yerine Yonca Peleti kullanmalıyız?
• Evcil kemirgenler için uygun yem içeriği nasıl hazırlanmalıdır?
• Süs Kanatlı Hayvanları Besleme ve Yetiştiriciliği
• Kemirgen beslenme alışkanlıkları ve pelet yem kullanımı
• Bıldırcın yetiştiriciliği ve uygun yem kullanımı
• Devekuşu besiciliği ve yetiştiriciliği
• Kanatlı hayvanlarda neden yüksek proteinli yem kullanılır?
• Olta Avı ve Saha balıkçılığı için uygun yem hamuru içeriği nasıl olmalıdır?
• Toklu yemi nedir, yem içeriği ve kullanımı nasıl olmalıdır?
• Kanatlı hayvanlarda neden yüksek proteinli yem kullanılır?
• Deney hayvanları için tür spesifik özel yemler neden önemlidir?
• Yem üretiminde hammadde seçimi ve reçetelerin önemi nedir?
• Yem üretim sürecinde önemli olan unsurlar nelerdir?
• Hayvanlarda Organik Yem tüketimi neden önemlidir?
• Yeni bir dünya düzenine ihtiyacımız var mı?
• Sürdürülebilir bir denge için böceklerin sisteme katılması şart mı?
• Organik geri dönüşüm süreci ve böceklerin kullanımı
• Organik tarım uygulamasında toprak verimliliği nasıl korunur?
• Organik ürünler ve organik ürün pazarı